آلتنجی مسئلە

آلتنجى مسئله‌
‌ـ(رسالهٔ‌ِ نورڭ چوق يرلرنده ايضاحى و قَطعى حدسِز حُجّتلرى بولونان ايمانِ بِاللّٰه‌ ركننڭ بيڭلر كلّى بُرهانلرندن بر تك بُرهانه قيصه‌جه بر إشارتدر.‌ـ)

قسطَمونيده ليسه طلبه‌لرندن بر قِسمى يانمه گلديلر. "بزه خالقمزى طانيتدير، مُعلّملريمز اللّٰهدن بَحث ايتمييورلر." ديديلر.
بن ديدم: سزڭ اوقوديغڭز فنلردن هر فن، كندى لسانِ مَخصوصيله مُتماديًا اللّٰهدن بحث ايدوب خالقى طانيتديرييورلر. مُعلّملرى دگل، اونلرى ديڭله‌يڭز.

   مَثلا: ناصلكه مُكمّل بر أجزاخانه، كه هر قاوانوزنده خارقه و حَسّاس ميزانلرله آلينمش حياتدار مَعجونلر و ترياقلر وار. شبهه‌سز غايت مَهارتلى و كيمياگر و حكيم بر أجزاجى‌يى گوسترر. اويله ده، كُرهٔ‌ِ أرض أجزاخانه‌سنده بولونان دُرت يوز بيڭ چشيد نَباتات و حيوانات قاوانوزلرنده‌كى ذى‌حيات مَعجونلر و تِرياقلر جهتيله، بو چارشوده‌كى أجزاخانه‌دن نه درجه زياده مُكمّل و بيوك اولماسى نِسبتنده، اوقوديغڭز فنِّ طِب مُقياسيله كُرهٔ‌ِ أرض أجزاخانهٔ‌ِ كُبراسنڭ أجزاجيسى اولان حَكيمِ ذو الجلالى حتّى كور گوزلره ده گوسترر، طانيتديرر.

   هم مثلا: ناصل بر خارقه فابريقه كه، بيڭلر چشيد چشيد قوماشلرى بسيط بر مادّه‌دن طوقويور. شَكْسز، بر فابريقه‌تورى
و مَهارتلى بر ماكينستى طانيتديرر. اويله ده، كُرهٔ‌ِ أرض دينيلن يوز بيڭلر باشلى، هر باشنده يوز بيڭلر مُكمّل فابريقه بولونان بو سَيّار ماكينهٔ‌ِ ربّانيه، نه درجه بو إنسان فابريقه‌سندن بيوكسه، مُكمّلسه، او درجه‌ده اوقوديغڭز فنِّ ماكينه مِقياسيله كُرهٔ‌ِ أرضڭ اوسته‌سنى و صاحبنى بيلديرر و طانيتديرر.

   هم مثلا، ناصلكه غايت مكمّل بيڭ بر چشيد أرزاق أطرافندن جلب ايدوب ايچنده منتظمًا إستيف و إحضار ايديلمش ده‌پو و إعاشه آنبارى و دكّان، شكسز بر فوق العاده إعاشه و أرزاق مالكنى و صاحبنى و مأمورينى بيلديرر. اويله ده، بر سنه‌ده يگرمى درت بيڭ سنه‌لك بر دائره‌ده منتظمًا سياحت ايدن و يوز بيڭلر و آيرى آيرى أرزاق ايسته‌ين طائفه‌لرى ايچنه آلان و سياحتيله موسملره اوغرايوب، بهارى بر بيوك واغون گبى، بيڭلر آيرى آيرى طعاملرله طولديره‌رق، قيشده أرزاقى توكه‌نن بيچاره ذى‌حياتلره گتيرن و كُرهٔ‌ِ أرض دينيلن بو رحمانى إعاشه آنبارى و بو سفينهٔ‌ِ سبحانيه و بيڭ بر چشيد جهازاتى و ماللرى و قونسروه پاكتلرى طاشييان بو ده‌پو و دكّانِ ربّانى، نه درجه او فابريقه‌دن بيوك و مكمّل ايسه؛ اوقوديغڭز ويا اوقويه‌جغڭز فنِّ إعاشه مقياسيله، او قطعيتده و او درجه‌ده كُرهٔ‌ِ أرض ده‌پوسنڭ صاحبنى، متصرّفنى، مدبّرينى، بيلديرر، طانيتديرر، سَوْديرر.

   هم ناصلكه: درت يوز بيڭ ملّت ايچنده بولونان و هر ملّتڭ ايستديگى أرزاقى آيرى و إستعمال ايتديگى سلاحى آيرى و گيديگى ألبسه‌سى آيرى و تعليماتى آيرى و ترخيصاتى آيرى اولان بر اوردونڭ معجزه‌كار بر قوماندانى، تك باشيله بتون او آيرى آيرى ملّتلرڭ آيرى آيرى أرزاقلرينى و چشيد چشيد أسلحه‌لرينى و ألبسه‌لرينى و جهازاتلرينى، هيچ برينى اونوتميه‌رق و شاشيرميه‌رق ويرديگى او عجيب اوردو و اوردوگاه، شبهه‌سز بداهتله او خارقه قوماندانى گوسترر، تقديركارانه سَوْديرر. عينًا اويله ده، زمين يوزينڭ اوردوگاهنده و هر بهارده يڭيدن سلاح آلتنه آلينمش بر يڭى اوردوىِ سبحانيده، نباتات و حيوانات ملّتلرندن درت يوز بيڭ نوعڭ چشيد چشيد ألبسه، أرزاق، أسلحه، تعليم، ترخيصلرى غايت مكمّل و منتظم و هيچ برينى اونوتميه‌رق و شاشيرميه‌رق بر تك قوماندانِ أعظم طرفندن ويريلن كُرهٔ‌ِ أرضڭ بهار اوردوگاهى، نه درجه مذكور إنسان اوردو و اوردوگاهندن بيوك و مكمّل ايسه، سزڭ اوقويه‌جغڭز فنِّ عسكرى مقياسيله، دقّتلى و عقلى باشنده اولانلره او درجه كُرهٔ‌ِ أرضڭ حاكمنى و ربّنى و مدبّرينى و قوماندانِ أقدسنى حيرتلر و تقديسلرله بيلديرر و تحميد و تسبيحله سَوْديرر.

   هم ناصلكه: بر خارقه شهرده ميليونلر ألكتريق لامبالرى حركت ايده‌رك هر يرى گزرلر، يانمق مادّه‌لرى توكنمييور بر طرزده‌كى ألكتريق لامبالرى و فابريقه‌سى، شكسز، بداهتله ألكتريقى إداره ايدن و سيّار لامبالرى ياپان و فابريقه‌يى قوران و إشتعال مادّه‌لرينى گتيرن بر معجزه‌كار اوسته‌يى و فوق العاده قدرتلى بر ألكتريقجى‌يى حيرتلر و تبريكلرله طانيتديرر، ياشاسينلر ايله سَوْديرر. عينًا اويله ده، بو عالم شهرنده دنيا سراينڭ طامنده‌كى ييلديز لامبالرى، بر قسمى ‌ـ(قوزموغرافيانڭ ديديگنه باقيلسه‌ـ) كُرهٔ‌ِ أرضدن بيڭ دفعه بيوك و طوپ گلّه‌سندن يتمش دفعه سرعتلى حركت ايتدكلرى حالده، إنتظامنى بوزمييور، بربرينه چارپمييور، سونمييور، يانمق مادّه‌لرى توكنمييور. اوقوديغڭز قوزموغرافيانڭ ديديگنه گوره، كُرهٔ‌ِ أرضدن بر ميليون دفعه‌دن زياده بيوك و بر ميليون سنه‌دن زياده ياشايان و بر مسافرخانهٔ‌ِ رحمانيه‌ده بر لامبا و صوبا اولان گونشمزڭ يانماسنڭ دوامى ايچون، هر گون كُرهٔ‌ِ أرضڭ دڭزلرى قدر غازياغى و طاغلرى قدر كومور ويا بيڭ أرض قدر اودون ييغينلرى لازمدر كه سونمه‌سين. و اونى و اونڭ گبى علوى ييلديزلرى غازياغسز، اودونسز، كومورسز يانديران و سوندورمه‌ين و برابر و چابوق گزديرن و بربرينه چارپديرميان بر نهايتسز قدرتى و سلطنتى، ايشيق پارمقلريله گوسترن بو كائنات شهرِ محتشمنده‌كى دنيا سراينڭ ألكتريق لامبالرى و إداره‌لرى نه درجه او مثالدن داها بيوك، داها مكمّلدر، او درجه‌ده سزڭ اوقوديغڭز ويا اوقويه‌جغڭز فنِّ ألكتريق مقياسيله بو مشهرِ أعظمِ كائناتڭ سلطاننى، منوّرينى، مدبّرينى، صانعنى، او نورانى ييلديزلرى شاهد گوستره‌رك طانيتديرر. تسبيحاتله، تقديساتله سَوْديرر، پرستش ايتديرر. هم مثلا، ناصلكه بر كتاب بولونسه كه: بر سطرنده بر كتاب اينجه يازيلمش و هر بر كلمه‌سنده اينجه قلمله بر سورهٔ‌ِ قرآنيه يازيلمش، غايت معنيدار و بتون مسئله‌لرى بربرينى تأييد ايدر و كاتبنى و مؤلّفنى فوق العاده مهارتلى و إقتدارلى گوسترن بر عجيب مجموعه؛ شكسز، گوندوز گبى، كاتب و مصنّفنى كمالاتيله، هنرلريله بيلديرر، طانيتديرر. ما شاء اللّٰه‌، بارك اللّٰه‌ جمله‌لريله تقدير ايتديرر. عينًا اويله ده، بو كائنات كتابِ كبيرى كه، بر تك صحيفه‌سى اولان زمين يوزنده و بر تك فورماسى اولان بهارده، اوچ يوز بيڭ آيرى آيرى كتابلر حكمنده‌كى اوچ يوز بيڭ نباتى و حيوانى طائفه‌لرى برابر، بربرى ايچنده، ياڭليشسز خطاسز، قاريشديرميه‌رق، شاشيرميه‌رق؛ مكمّل، منتظم و بعضًا آغاج گبى بر كلمه‌ده بر قصيده‌يى؛ و چكردك گبى بر نقطه‌ده بر كتابڭ تمام بر فهرسته‌سنى يازان بر قلم ايشلديگنى گوزيمزله گورديگمز بو نهايتسز معنيدار و هر كلمه‌سنده چوق حكمتلر بولونان شو مجموعهٔ‌ِ كائنات و بو مجسّم قرآنِ أكبرِ عالم، مذكور مثالده‌كى كتابدن نه درجه بيوك و مكمّل و معنيدار ايسه، او درجه‌ده سزڭ اوقوديغڭز فنِّ حكمت الأشيا و مكتبده بِالفعل مباشرت ايتديگڭز فنِّ قرائت و فنِّ كتابت، گنيش مقياسلريله و دوربين گوزلريله بو كتابِ كائناتڭ نقّاشنى، كاتبنى حدسز كمالاتيله طانيتديرر. ‌ـ﴿اَللّٰهُ اَكْبَرُ‌ـ﴾ جمله‌سيله بيلديرر، ‌ـ﴿سُبْحَانَ اللّٰهِ‌ـ﴾ تقديسيله تعريف ايدر، ‌ـ﴿اَلْحَمْدُ لِلّٰهِ‌ـ﴾ ثنالريله سَوْديرر.

   ايشته بو فنلره قياسًا، يوزر فنوندن هر بر فن، گنيش مقياسيله و خصوصى آيينه‌سيله و دوربينلى گوزيله و عبرتلى نظريله بو كائناتڭ خالقِ ذو الجلالنى أسماسيله بيلديرر؛ صفاتنى، كمالاتنى طانيتديرر.
ايشته بو محتشم و پارلاق بر برهانِ وحدانيت اولان مذكور حجّتى درس ويرمك ايچوندر كه؛ قرآنِ معجز البيان چوق تكرار ايله أڭ زياده
‌ـ﴿رَبُّ السَّمٰوَاتِ وَ الْاَرْضِ‌ـ﴾ و ‌ـ﴿خَلَقَ السَّمٰوَاتِ وَ الْاَرْضَ‌ـ﴾
آيتلريله خالقمزى بزه طانيتديرييور، دييه او مكتبلى گنجلره ديدم. اونلر دخى تماميله قبول ايدوب تصديق ايده‌رك: "حدسز شكر اولسون ربّمزه كه، تام قدسى و عينِ حقيقت بر درس آلدق. اللّٰه‌ سندن راضى اولسون." ديديلر. بن ده ديدم:
إنسان بيڭلر چشيد ألملر ايله متألّم و بيڭلر نوع لذّتلر ايله متلذّذ اولاجق بر ذى‌حيات ماكينه و غايت درجه عجزيله برابر حدسز مادّى، معنوى دشمنلرى و نهايتسز فقريله برابر حدسز ظاهرى و باطنى إحتياجلرى بولونان و متماديًا زوال و فراق طوقاتلرينى يه‌ين بر بيچاره مخلوق ايكن، بردن ايمان و عبوديتله بويله بر پادشاهِ ذو الجلاله إنتساب ايدوب بتون دشمنلرينه قارشى بر نقطهٔ‌ِ إستناد و بتون حاجاتنه مدار بر نقطهٔ‌ِ إستمداد بولارق، هركس منسوب اولديغى أفنديسنڭ شرفيله، مقاميله إفتخار ايتديگى گبى، او ده بويله نهايتسز قدير و رحيم بر پادشاهه ايمان ايله إنتساب ايتسه و عبوديتله خدمتنه گيرسه و أجلڭ إعدام إعلاننى كندى حقّنده ترخيص تذكره‌سنه چويرسه نه قدر ممنون و منّتدار و نه قدر متشكّرانه إفتخار ايده‌بيلير، قياس ايديڭز.

   او مكتبلى گنجلره ديديگم گبى مصيبتزده محبوسلره ده تكرار ايله ديرم: اونى طانييان و إطاعت ايدن زندانده دخى اولسه بختياردر. اونى اونوتان سرايلرده ده اولسه زندانده‌در، بدبختدر. حتّى بر بختيار مظلوم إعدام اولونوركن بدبخت ظالملره ديمش: "بن إعدام اولمييورم. بلكه ترخيص ايله سعادته گيدييورم. فقط بن ده سزى إعدامِ أبدى ايله محكوم گورديگمدن سزدن تام إنتقاممى آلييورم." ‌ـ﴿لَا اِلٰهَ اِلَّا اللّٰهُ‌ـ﴾ دييه‌رك سُرور ايله تسليمِ روح ايدر.
‌
                        ـ﴿سُبْحَانَكَ لَا عِلْمَ لَنَا اِلَّا مَا عَلَّمْتَنَا اِنَّكَ اَنْتَ الْعَلِيمُ الْحَكِيمُ‌ـ﴾
عصاىِ موسى – 28